Św. Tomasz z Akwinu: kwestia księcia tego świata, który zostanie wyrzucony na zewnątrz

VII.

1668. Skutkiem zaś tego sądu jest wyrzucenie (exclusio) diabła, mówi bowiem: Teraz książę tego świata zostanie wyrzucony na zewnątrz, poprzez moc męki Chrystusa. Stąd męka Jego oznacza otoczenie Go blaskiem, jakby wyjaśnione zostały przez to wcześniejsze słowa: I jeszcze blaskiem otoczę, J 12, 28, albowiem książę tego świata zostanie wyrzucony na zewnątrz, jakby przez swoją mękę odniósł zwycięstwo nad diabłem; 1 J 3, 8: Syn Boży objawił się po to, aby zniszczyć dzieła diabła.

1669. Odnośnie tego jednak powstają wątpliwości w trzech sprawach.

Po pierwsze, nazywa diabła księciem tego świata. Przez to manichejczycy nazywają go stwórcą i panem wszystkich rzeczy widzialnych.

W związku z tym należy stwierdzić, że diabła nazywa się księciem tego świata, nie tyle z uwagi na naturalne panowanie, lecz uzurpację, w tym znaczeniu, że ludzie światowi, wzgardziwszy prawdziwym Panem, poddają mu siebie, 2 Kor 4, 4: Bóg tego świata zaślepił umysły niewiernych. Jest więc księciem tego świata, bo króluje w ludziach światowych, którzy wedle słów Augustyna, są rozproszeni po całym okręgu ziemi. Albowiem nazwę „ziemski” niekiedy przyjmuje się w znaczeniu negatywnym, w odniesieniu do ludzi zakochanych w świecie, J 1, 10: Świat Go nie poznał, niekiedy natomiast w znaczeniu pozytywnym, dla wskazania na ludzi dobrych, którzy tak żyją na tym świecie, że miejsce ich pobytu jest w niebie, 2 Kor 5, 19: W Chrystusie Bóg jednał z sobą świat.

1670. Druga wątpliwość powstaje w związku ze słowami: Zostanie wyrzucony na zewnątrz. Jeśliby bowiem został wyrzucony na zewnątrz, nie kusiłby tak, jak dotychczas. Skoro zaś nie przestał kusić, to nie został wyrzucony.

Odnośnie tego trzeba powiedzieć za Augustynem, że chociaż diabeł kusi ludzi, którzy pragną być ze świata, jednak nie kusi już w ten sposób, jak wcześniej. Wtedy bowiem kusił i królował od wewnątrz, potem zaś już tylko od zewnątrz. Albowiem jak długo ludzie są w grzechu, tak długo króluje i kusi od wewnątrz, Rz 6, 12: Niechże więc grzech nie króluje w waszym śmiertelnym ciele, poddając was swoim pożądliwościom. Wyrzucony więc został na zewnątrz, ponieważ grzech w człowieku nie jest powodowany od wewnątrz, lecz od zewnątrz.

1671. Po trzecie należy zapytać o to, co powiedział: Teraz książę tego świata zostanie wyrzucony na zewnątrz. Wydaje się bowiem wynikać z tych słów, że przed męką Chrystusa [diabeł] nie był wyrzucony na zewnątrz i w konsekwencji, skoro wyrzucony na zewnątrz zostaje wtedy, gdy ludzie wyzwoleni zostają z grzechów, to oznacza, że Abraham, Izaak i inni ze Starego Testamentu nie byli wyzwoleni z grzechu.

Odnośnie tego należy stwierdzić za Augustynem, że przed męką Chrystusa [diabeł] został wyrzucony z poszczególnych osób, lecz nie ze świata, tak jak później.

Albowiem to, co wtedy dokonało się w bardzo niewielkiej liczbie ludzi, teraz stało się pośród wielu, w ogromie ludu żydowskiego i pogańskiego nawróconego do Chrystusa. Należy też uznać, iż dokonało się to mocą Jego męki. Chrystusa zostały całkowicie zniesione, gdy usunięty został płonący miecz, gdy powiedziano człowiekowi, Łk 23, 43: Dziś ze Mną będziesz w raju.

Św. Tomasz z Akwinu, komentarz do Ewangelii św. Jana, str. 779-781